اختلالات وابسته به مواد توهم زا داورهاي توهم زا مواد طبيعي يا مصنوعي هستند كه داروهاي روانپريشي زا (psychedelics) يا مقلد سايكوز نيز ناميده مي شوند، چون علاوه بر ايجاد توهم موجب قطع تماس با واقعيت و بسط و گسترش هشياري مي شوند. توهم زا هاي طبيعي كلاسيك عبارتند از: پسيلويبين (كه از برخي قارچ ها به دست مي آيد) و مسكالين (كه از كاكتوس پيوت استخراج مي شود). ساير توهم زاهاي طبيعي عبارتند از هارمين، هارمالين، ايبوگائين و دي متيل تريپتامين (DMT). توهم زاي كلاسيك مصنوعي LSD (ليسرژيك اسيد دي اتيلاميد) است. شروع اثر LSD ظرف يك ساعت روي مي دهد، طي 2 تا 4 ساعت به اوج رسيده، 8 تا 12 ساعت طول مي كشد. اثرات مقلد سمپاتيك LSD عبارتند از: لرزش، تاكي كاردي، افزايش فشارخون، هيپرترمي، تعريق، تاري ديد و اتساع مردمك. همراه با مصرف مواد توهم زا ممكن است افزايش فشارخون يا هيپرترمي باعث آسيب قلبي يا عروق مغزي شده و مرگ عارض شود. مرگ همچنين ممكن است بر اثر آسيب ديدگي جسمي متعاقب اختلال قضاوت ايجاد شود (مثلاً متعاقب اختلال قضاوت در رانندگي يا توانايي پرواز). اثرات روانشناختي، معمولاً به خوبي تحمل مي شود اما اگر شخص قادر به يادآوري تجربيات خود نباشد يا نتواند تشخيص دهد كه اين تجارب ناشي از مصرف مواد است، ممكن است از احتمال شروع جنون دچار ترس شود. با مصرف مواد توهم زا ادراك معمولاً بسيار روشن و عميق مي شود. رنگ و جنس غني تر به نظر مي رسد طرح ها واضح مي شوند، موسيقي از نظر هيجاني عميق و تاثير بيشتري پيدا مي كند، بو و مزه ها قوي تر مي شوند. جابه جايي حسي شايع است و بيمار ممكن است رنگ ها را بشنود و صداها را ببيند. تصوير ذهني شخص از خود، درك زمان و مكان نيز ممكن است تغيير كند. توهمات، معمولاً بينايي و اغلب به صورت اشكال و نقش هاي هندسي است اما توهمات سمعي و لمسي نيز گاهي بروز مي كند. هيجانات به صورتي غيرعادي شدت يافته، غالباً تغييرات ناگهاني پيدا مي كنند. ممكن است دو احساس ظاهراً متضاد با هم تجربه شوند. تلقين پذيري شدت يافته و حساسيت يا بي تفاوتي نسبت به ديگران ممكن است ظاهر شود. ساير خصوصيات شايع عبارتند از: آگاهي ظاهري از اعضاي داخلي بدن، زنده شدن خاطرات فراموش شده گذشته هاي دور، آزاد شدن محتويات ناخودآگاه به شكل نمادين و پسرفت و تجربه مجدد حوادث گذشته دور از جمله تولد. انديشه هاي درون نگرانه، احساسات مذهبي و نگرش هاي فلسفي شايع است. احساس فرد از خود شديداً دچار تغيير شده و تاحد مسخ شخصيت، پيوستن با جهان خارج، جدايي روح از تن پيش مي رود.